خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها؛ مسجد به عنوان مهم‌ترین زیرساخت و پایگاه فرهنگی و معنوی جامعه اسلامی نقش بی‌بدیلی در برقراری وحدت و انسجام مردم خاصه در برهه‌های حساس انقلاب و دفاع مقدس داشته و در دوران جنگ تحمیلی، پشتیبانی معنوی رزمندگان و تقویت روحیه ایثار و مقاومت با محوریت مساجد شکل گرفت.
در حوادث تلخ جنگ تحمیلی ۱۲ روزه رژیم غاصب صهیونی علیه مردم کشورمان نیز بار دیگر نقش‌آفرینی مساجد در حمایت از آرمان‌های انسانی و ایستادگی در برابر ظلم و استکبار جهانی بروز و ظهور یافت و در مناطق درگیر با جنگ شاهد بودیم که این اماکن مقدس به‌عنوان مراکزی برای جمع‌آوری کمک‌های مردمی، برگزاری مراسم دعا و نیایش و نیز حمایت معنوی از آسیب‌دیدگان، نقش پررنگی داشتند.
هفته بزرگداشت مساجد بهانه‌ای شد تا با این پرسش به سراغ تعدادی از کارشناسان مسائل دینی در چهارمحال و بختیاری برویم که مسجد در مواقع اضطراری و بحرانی جامعه چه ظرفیت‌هایی را می‌تواند به میدان بیاورد و نقش راهبری و مدیریت خود را با محوریت امام جماعت و همکاری و هم‌افزایی ارکان مسجد و نمازگزاران به خوبی ایفا کند.
کارکردهای فرهنگی، تربیتی و تبیینی مسجد
حجت‌الاسلام والمسلمین نورالله حکیمی در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به نقش‌آفرینی مسجد در عصر حاضر که از عبادت‌های فردی و جمعی فراتر رفته است، اظهار کرد: این مکان مقدس یک محل فرهنگی و تربیتی است که آموزش‌های گوناگون همچون قرآن کریم، اخلاق اسلامی، تربیت نسل جوان در بستر آن شکل می‌گیرد.
مدیر مدرسه علمیه امامیه شهرکرد با ذکر اینکه مسجد همچنین یک پایگاه اطلاع‌رسانی و همبستگی اجتماعی است، ادامه داد: امام جماعت از منبر مسجد به تبیین شرایط می‌پردازد و در شرایط خاص از این پایگاه برای ایجاد اتحاد و انسجام اجتماعی استفاده می‌کند.
حکیمی مسجد را سنگر مقابله با جنگ نرم دانست و توضیح داد: تهدیدات دشمن امروزه همچنان ادامه دارد و به تعبیر مقام معظم رهبری دشمن نتوانسته از طریق جنگ سخت به اهداف خود برسد لذا جنگ نرم را قوت بخشیده است.
مسجد نهاد مقابله با هجمه‌های فکری و معنوی دشمن است
وی با بیان اینکه مسجد نهادی برای مقابله با هجمه‌های فکری و معنوی دشمن خاصه در بین جوانان است، افزود: مسجد همچنین محل رفع نیازهای مردم در ساحت‌های گوناگون بوده و یک پناهگاه اجتماعی و معنوی برای تقلیل یا حل مسائل به‌شمار می‌رود.
امام جماعت مسجد قاسم بن الحسن (ع) منظریه شهرکرد در پاسخ به این پرسش که مساجد در شرایط بحرانی و اضطراری چه نقشی می‌توانند ایفا کنند، تصریح کرد: یک نقش حیاتی چندبعدی را در چنین شرایطی باید برای مسجد قائل باشیم با این توضیح که مسجد مرکز هماهنگی و یک تکیه‌گاه معنوی آرامبخش برای مردم در بحران‌ها است و از حجم اضطراب مردم می‌کاهد.
این مدرس حوزه علمیه استان با تأکید بر اینکه مسجد به همت ارکان و فعالان این عرصه می‌تواند پل ارتباطی مردم و مسئولان باشد، ادامه داد: مصادیق این نقش واسط را در برپایی میزهای خدمت یا حضور مسئولان در مساجد و تعامل با مردم مشاهده می‌کنیم.
حکیمی اظهار کرد: مسجد با تکیه بر ظرفیت فعالان و ارکان خود می‌تواند به شناسایی افراد آسیب‌پذیر و نیازمند پرداخته و از آنان حمایت کند؛ این مکان مقدس در افزایش تاب‌آوری اجتماعی نقش داشته و محل وثوق و اعتماد مردم و یک پناهگاه امن برای عموم مردم در مواقع بحرانی است.
نقش مسجد در افزایش تاب‌آوری اجتماعی
مدیر مدرسه علمیه امامیه شهرکرد با بیان اینکه امام جماعت باید بتواند مدیریت مسجد را پیش ببرد، توضیح داد: وقتی مدیریت مسجد انجام بشود، هدایت فکری و معنوی جامعه نیز محقق خواهد شد و امام جماعت با تبیین آموزه‌های دینی می‌تواند روحیه مقاومت و پایداری و صبر را در بین مردم تقویت کند.
امام جماعت مسجد قاسم بن الحسن (ع) منظریه شهرکرد با تأکید بر اینکه نقش مساجد به‌عنوان بازوان دینی در جریان جنگ تحمیلی ۱۲ روزه پررنگ شد، افزود: این موضوع نشان داد که اگر روحیه مقاومت و صبر، همدلی، ایثار و همدلی حاکم باشد، می‌توان بر دشمن فائق آمد.
ظرفیت مسجد در مدیریت راهبردی و میدانی
حجت‌الاسلام والمسلمین غلامعباس مولوی در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به اینکه استحکام و استمرار حاکمیت دینی بر نهادها و زیرساخت‌های مبنایی از جمله مساجد استوار است، اظهار کرد: مسجد از مهم‌ترین پایگاه‌های ترویج آموزه‌های مکتبی و انقلابی و دینی است لذا مسجد هم یک سخت‌افزار و هم نرم‌افزاری برای خدمت به دین و ترویج ارزش‌ها و آموزه‌های مکتبی به‌شمار می‌رود.
مدرس حوزه علمیه چهارمحال و بختیاری با ذکر اینکه حاکمیت مسجدی در جامعه و مدیریت راهبردی و میدانی از ظرفیت‌های ویژه این مکان مقدس است، ادامه داد: در صدر اسلام، احداث مسجد در اولویت بود و پیامبر (ص) به محض ورود از مکه به مدینه، این مکان مقدس را بنا نهادند و خودشان نیز در بنای مسجد یاری‌گر یاران خود بودند.
مولوی با تصریح بر اینکه رسول خدا رسیدگی به امور مردم و جامعه را در مسجد انجام می‌دادند، توضیح داد: این رویکرد نسبت به مسجد توسط ائمه اطهار (ع) نیز پیگیری شد از جمله امام صادق (ع) امر شاگردپروری را در این مکان مقدس پیش می‌بردند و ائمه (ع) به این مکان به عنوان مرکز مبنایی ترویج دین و علوم و معارف توجه داشتند.
وی با اشاره به اینکه در دوران انقلاب اسلامی نیز همین نگاه به ظرفیت مسجد وجود داشت، افزود: نظام مقدس جمهوری اسلامی به عنوان نظام سیاسی مبتنی بر دین اهداف و افق‌های خود را با بهره‌گیری از زیرساخت‌های معنوی همچون مسجد دنبال کرد و اگر بخواهد اهدافش را تقویت کند باید بر نهادهای اصلی دین از جمله مسجد تکیه داشته باشد.
امام جماعت مسجد امام حسن (ع) شهرکرد اظهار کرد: مسجد مکان «اقامه» نماز است و از واژه اقامه این نکته بر می‌آید که غیر از خواندن نماز اتفاقات دیگری نیز باید در این مکان مقدس شکل بگیرد یعنی اقامه نماز پیوست‌هایی هم دارد تا بتوان کارکردها و آثار این فریضه الهی را در افراد و جامعه ساری و جاری ساخت و مسجد بهترین مکان برای تحقق این مهم است.
مدرس حوزه علمیه چهارمحال و بختیاری در خصوص مسجد تراز و تمدن‌ساز، ادامه داد: مسجد تراز انقلاب اسلامی آن است که بتواند ریشه اندیشه اسلامی و انقلابی را ایجاد کند و بتواند ظرفیت‌ها و استعدادهای متنوع را تجمیع کند.
مسجد تراز کانون زیست مؤمنانه جامعه اسلامی است
مولوی با تأکید بر اینکه مسجد تراز انقلاب اسلامی کانون زیست مؤمنانه جامعه اسلامی است، ادامه داد: اگر انسان‌ها به دنبال زندگی مبتنی بر دینداری و خداباوری و آرامبخش هستند، مسجد بهترین ظرفیت است چرا که حلقه وصل امام مسلمین، کارگزاران و متولیان با امت است.
وی با اشاره به اینکه باوجود مسجد نیازی به میزهای خدمت نیست، بیان کرد: اگر همه کارگزاران در مساجد حضور یابند، تعامل بین مردم و مسئولان شکل خواهد گرفت و حلقه اتصال بین امت و کارگزاران جامعه با واسطه مسجد انجام می‌گیرد همچنان که امامین انقلاب نیز قائلند امور باید از پایگاه مسجد اداره شود.
مولوی با تأکید بر اینکه هیچ سنگری مثل مسجد نمی‌تواند از دین و انقلاب اسلامی دفاع کند، افزود: اگر رویکرد مسجدمحوری در جامعه ساری و جاری شود بسیاری از مشکلات محله و اهالی با محوریت امام جماعت و همکاری ارکان و نمازگزاران رفع خواهد شد.
این مدرس حوزه علمیه استان با تأکید بر اینکه تربیت از پایگاه مسجد شکل می‌گیرد، تصریح کرد: مسجد مرکز فکر و اندیشه نو است زیرا همه اقشار مختلف مردم در این مکان مقدس رفت و آمد دارند. مسجد کانون هنجاریابی جامعه است و بسیاری از فعالیت‌های خوب و پسندیده از پایگاه مسجد شروع می‌شود که نماز، در رأس این اعمال خیر است.
مولوی تصریح کرد: اگر مساجد را از حال فعلی خارج و به یک کانون و پایگاه تبدیل کنیم، کارکردهای واقعی آن از تولید فکر و اندیشه تا ایجاد هنجارهای اجتماعی و … بروز و ظهور خواهد یافت و بسیاری از ناهنجاری‌ها و آسیب‌ها از جامعه رخت بر می‌بندد.
امام جماعت مسجد امام حسن (ع) شهرکرد با اشاره به اینکه مساجد برای تحقق‌بخشی به این اهداف و رویکردها نیازمند زیرساخت و امکانات هستند، ادامه داد: اگر دنبال نقش‌آفرینی مسجد خاصه در شرایط اضطراری و بحرانی هستیم باید امکانات و قابلیت‌های آن را ارتقا دهیم.
مولوی تأکید کرد: مسجد بهترین کانون برای تحقق امر مقام معظم رهبری ناظر بر کار تشکیلاتی است چرا که مخاطبان آن همه اقشار جامعه با هر سطح فکر و اندیشه و سواد و سطح اقتصادی هستند که می‌توانند با هم‌افزایی کارهای بزرگی را شکل بدهند.
این مدرس حوزه علمیه گفت: مساجد ظرفیت‌های بزرگی دارند که باید تجهیز و آماده‌سازی و اقدامات لجستیکی برای انجام عملیات‌ها در این اماکن مقدس تقویت شود.
وظایف امام جماعت در شرایط اضطراری و بحرانی
حجت‌الاسلام والمسلمین محمد کریمی در گفتگو با خبرنگار مهر، در خصوص ظرفیت بالای مسجد و با اشاره به اینکه امام جماعت مسجد عامل کلیدی در ایفای کارکردهای این مکان مقدس خاصه در شرایط بحرانی به‌شمار می‌رود، اظهار کرد: امام رهبر معنوی محله شناخته می‌شود و می‌تواند انرژی، امید و انسجام اجتماعی را در بین مردم ایجاد کند.
مدیر ستاد اقامه نماز چهارمحال و بختیاری با ذکر اینکه امام جماعت در بحران‌ها سه نقش کلیدی دارد، ادامه داد: امام نقش راهبری معنوی تقویت ایمان و آرامش روانی مردم با اتکا به آموزه‌های دینی، برگزاری مراسم دعا، نماز جماعت و محافل معنوی برای تقویت روحیه، تبیین نگاه توحیدی به مشکلات و القای امید به آینده و نیز، نقش مدیریتی و هماهنگی را در این شرایط عهده‌دار است.
وی تشکیل ستاد راهبری مسجد با حضور هیئت امنا، بسیج و معتمدان محلی را اولین اقدام در شرایط اضطراری با محوریت مسجد عنوان کرد و افزود: سازماندهی نیروهای داوطلب برای امدادرسانی، پشتیبانی و حفظ امنیت محله و هماهنگی با نهادهای امدادی، امنیتی و خدماتی برای پاسخ سریع به بحران با راهبری امام محله شکل می‌گیرد.
نقش امام مسجد در اطلاع‌رسانی و اقناع افکار عمومی
کریمی با یادآوری نقش امام مسجد در اطلاع‌رسانی و اقناع افکار عمومی، گفت: انتقال اخبار درست و مطمئن به مردم، مقابله با شایعات و جنگ روانی، استفاده از منبر مسجد و شبکه‌های ارتباطی برای هدایت افکار عمومی از وظایف امام در شرایط خاص است.
وی با بیان اینکه ارکان مسجد در کنار امام جماعت نقش مکمل دارند، توضیح داد: هیئت امنا نقش مدیریت منابع مالی، امکانات و برنامه‌ریزی برای نیازهای فوری مردم را دارند و بسیج مسجد نیز سازماندهی نیروهای مردمی برای امدادرسانی، امنیت محله و کمک به جبهه‌ها را پیش می‌برد.
کریمی اضافه کرد: در شرایط بحرانی مؤذن و خدام مسجد اطلاع‌رسانی سریع و دعوت مردم به حضور در برنامه‌ها را عهده‌دار می‌شوند و کانون‌های فرهنگی هنری مسجد به آموزش مهارت‌های بحران، ایجاد همدلی بین نسل‌ها و تولید محتوای انگیزشی می‌پردازند. زمانی که این ارکان هماهنگ عمل کنند، مسجد به یک قرارگاه عملیاتی و معنوی تبدیل می‌شود.
این کارشناس مسائل دینی با تأکید بر اینکه امام جماعت می‌تواند مسجد را به یک پایگاه تولید فکر و فرهنگ تبدیل کند، افزود: راه‌اندازی کلاس‌های قرآن و تجوید برای کودکان، نوجوانان و بزرگسالان، برگزاری جلسات تبیین مسائل روز و تحلیل رویدادهای فرهنگی و اجتماعی، آموزش سواد رسانه‌ای برای مقابله با شایعات و جنگ نرم، تشکیل کانون فرهنگی هنری مسجد برای جذب جوانان و ایجاد برنامه‌های جذاب، حمایت از فعالیت‌های علمی دانش‌آموزان و دانشجویان محله؛ مثلاً کارگاه‌های مشاوره درسی و مهارتی و برگزاری مسابقات فرهنگی، قرآنی و کتاب‌خوانی برای تقویت انگیزه و مشارکت عمومی از وظایف امام جماعت است.
کریمی به فعالیت‌های اجتماعی و مردمی امام جماعت نیز اشاره و اظهار کرد: امام جماعت صدای مردم و پل ارتباطی محله با مسئولان است و می‌تواند با شناخت نیازهای مردم، اقدامات مؤثری انجام دهد.
وی افزود: شناخت دقیق مشکلات محله و پیگیری آنها با نهادهای مسئول، ایجاد صندوق‌های قرض‌الحسنه و کمک به تأمین معیشت خانواده‌های نیازمند، تشکیل گروه‌های جهادی برای کمک به محرومان و بازسازی منازل آسیب‌دیده، حمایت از خانواده‌های شهدا، ایثارگران و بیماران خاص، ساماندهی برنامه‌های ازدواج آسان و مشاوره خانواده، راه‌اندازی کمپین‌های کمک‌رسانی در حوادث طبیعی و شرایط اضطراری و ایجاد شبکه همیاری محلی برای حمایت از سالمندان، بیماران و کودکان بی‌سرپرست از جمله این اقدامات هستند.
اقدامات ارکان مسجد در شرایط اضطراری
وی در خصوص فعالیت‌های مدیریتی و راهبری مسجد، بیان کرد: امام جماعت علاوه بر نقش معنوی، باید به‌عنوان مدیر مسجد و رهبر محله نیز عمل کند که به اقداماتی همچون تشکیل شورای راهبری مسجد با حضور هیئت امنا، بسیج و معتمدان محلی، تدوین برنامه سالانه مسجد با محوریت نیازهای محله، مدیریت و نظارت بر فعالیت‌های فرهنگی، هنری و آموزشی کانون‌های مسجد، جذب خیرین و حامیان مالی برای پشتیبانی از برنامه‌های مسجد، هماهنگی با سازمان‌ها و نهادهای شهری مثل شهرداری، آموزش‌وپرورش، هلال‌احمر و بهزیستی، استفاده از فضای مجازی مسجد برای اطلاع‌رسانی، آموزش و ارتباط با مردم و تجهیز مسجد به امکانات ضروری مثل کتابخانه، کلاس‌های آموزشی و سالن اجتماعات می‌توان اشاره کرد.
کریمی با اشاره به اینکه امام جماعت فعالیت‌های ویژه در شرایط خاص و بحران‌ها دارد، ادامه داد: امام جماعت در شرایط ویژه مانند جنگ، بلایای طبیعی، بیماری‌های فراگیر یا بحران‌های اجتماعی، نقشی استراتژیک دارد که مدیریت بحران محله با تشکیل ستاد امدادی مسجد، اطلاع‌رسانی دقیق و مقابله با شایعات از طریق منبر و شبکه‌های مسجد، هماهنگی با نیروهای امدادی و بسیج برای کمک‌رسانی سریع، ساماندهی داوطلبان محلی برای حمایت از آسیب‌دیدگان، ایجاد آرامش روانی در جامعه از طریق سخنرانی‌ها و جلسات معنوی و نیز برگزاری مانورهای دوره‌ای آمادگی مردم برای شرایط اضطراری را بر عهده می‌گیرد.
وی در پایان گفت: امام جماعت مسجد نه‌تنها یک اقامه‌کننده نماز بلکه رهبر معنوی، فرهنگی و اجتماعی محله است که هر چه امام جماعت فعال‌تر و خلاق‌تر باشد، مسجد پویاتر می‌شود و می‌تواند به یک قرارگاه محوری برای حل مشکلات مردم تبدیل شود.