آمارها نشان می‌دهد با وجود همه تلاش‌های انجام‌شده و هشدارهایی که از اسفند ۱۴۰۳ در قالب پویش «نه به تصادف!» به مسئولان و جامعه داده شد، متأسفانه در نوروز ۱۴۰۴، یعنی از ۲۵ اسفند ۱۴۰۳ تا پایان روز ۱۶ فروردین ۱۴۰۴، میزان مرگ‌ومیر ناشی از تصادفات رانندگی بیش از ۸ درصد افزایش یافته است. این ارقام به‌روشنی نشان می‌دهند که هنوز در آغاز راه کاهش تصادفات جاده‌ای قرار داریم.
اگرچه آمارهای مرگ‌ومیر نوروزی افزایشی بوده، اما پویش «نه به تصادف!» توانست توجه مسئولان و مردم را تا حدودی به اهمیت این بحران جلب کند و در سطح دولت، عزمی جدی در این زمینه شکل گرفت. شخص رئیس‌جمهور نیز در این‌باره دستوراتی صادر کرد و برخی نهادها نیز مصوباتی داشتند. این اقدامات ابتدایی امیدبخش‌اند و باید به حرکتی مداوم و فراگیر تبدیل شوند.
در حالی با افزایش تصادفات مواجه هستیم که نه کیفیت خودروها ارتقا یافته، نه جاده‌ها بهبود یافته‌اند، و نه زیرساخت‌های نظارتی مانند دوربین‌های کنترل سرعت در وضعیت مناسبی قرار دارند. درصد زیادی از دوربین‌های جاده‌ای ازکارافتاده‌اند یا مشکل نرم‌افزاری دارند. از سوی دیگر، در سال ۱۴۰۳ بیش از ۲ میلیون خودروی جدید پلاک شده و حدود یک و نیم میلیون گواهینامه جدید صادر شده است. انتظار کاهش تصادفات بدون فرهنگ‌سازی مؤثر، اصلاح زیرساخت‌ها و اعمال نظارت کافی، غیرواقع‌بینانه است.
از دی‌ماه سال گذشته، پیش‌بینی‌ها بر مبنای شرایط موجود، از افزایش حدود ۶ درصدی تصادفات حکایت داشتند. یکی از اهداف اصلی راه‌اندازی پویش «نه به تصادف!» نیز همین پیش‌بینی‌ها بود؛ جلب توجه عمومی و تصمیم‌گیران به مسئله‌ای که هر سال جان هزاران ایرانی را می‌گیرد. هدف این پویش، ایجاد بستری برای اقدامات میان‌مدت و مستمر بود.
پویش «نه به تصادف!» به‌عنوان برنامه‌ای حداقل سه‌ساله، در سه مرحله طراحی شده است. وزارت بهداشت به‌عنوان متولی اصلی سلامت مردم، نقش خود را ایفا کرده و آغازگر این جریان شد. در نوروز امسال صرفاً فاز اول این پویش کلید خورد؛ مرحله هشدار، آگاهی‌بخشی و جلب توجه عمومی. بی‌تردید از یک پویش بیست‌روزه نمی‌توان انتظار داشت که کیفیت جاده‌ها، خودروها و میزان نظارت به شکل مؤثر تغییر یابد.
مطالعات متعدد نشان می‌دهد که عامل انسانی در بیش از ۸۰ درصد تصادفات نقش دارد. بنابراین اصلاح فرهنگ رانندگی ضرورتی انکارناپذیر است. اما فرهنگ‌سازی امری بلندمدت است و نیازمند برنامه‌ریزی، آموزش عمومی، و مشارکت مستمر رسانه‌ها، مدارس، خانواده‌ها و نهادهای اجرایی است. تجربه کشورهای موفق نیز نشان می‌دهد که کاهش معنادار تصادفات، نتیجه حداقل یک دهه فعالیت مداوم بوده است.
تابستان پیش رو با تعطیلات مدارس همراه است و بر اساس آمار، میزان مرگ‌ومیر ناشی از تصادفات در ماه‌های تیر، مرداد و شهریور دو برابر ایام نوروز است. اکنون زمان آن رسیده که اقدامات اجرایی و عملی در دستور کار قرار گیرد. خوشبختانه با اطلاع رئیس‌جمهور از اختلال در دوربین‌های کنترل سرعت، دستور رسیدگی صادر شده و این خود گامی امیدبخش است. همچنین حمایت جدی از پلیس راهور ضرورت دارد، چراکه این نهاد نقش کلیدی در پیشگیری از تخلفات و نظارت مؤثر ایفا می‌کند.
اصلاح وضعیت ایمنی خودروها، ارتقاء کیفیت جاده‌ها و افزایش حضور مؤثر پلیس در محورهای پرتردد از اقدامات ضروری و فوری است. در میان تمامی راهکارها، تنها عاملی که در کوتاه‌مدت می‌تواند تأثیر محسوس داشته باشد، سخت‌گیری در اعمال قانون و نظارت مؤثر است؛ باقی اقدامات گرچه ضروری‌اند، اما در میان‌مدت و بلندمدت اثر خواهند کرد.
برخورداری از یک پایگاه دائمی و جامع برای ثبت و تحلیل آمارهای تصادفات، ضرورتی حیاتی برای تصمیم‌سازی و برنامه‌ریزی است. در نوروز ۱۴۰۴، وزارت بهداشت در قالب پویش «نه به تصادف!» صفحه‌ای مجازی راه‌اندازی کرد که آمار تصادفات، تعداد مجروحان و کشته‌شدگان به‌صورت روزانه در آن منتشر می‌شد. این صفحه همچنان در حال تکمیل و توسعه است. امیدواریم نهادهایی همچون پلیس راهور و پزشکی قانونی نیز با به‌روزرسانی منظم داده‌های آماری در این سامانه، امکان تحلیل جامع و دقیق‌تری را برای پژوهشگران و سیاست‌گذاران فراهم کنند.