خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها – محدثه نجف زاده: گردشگری امر مهمی در دنیای امروز محسوب می‌شود، چرا که خود عاملی برای توسعه فرهنگ، اقتصاد و سایر جنبه‌های زندگی انسان است و می‌تواند بستری مناسب برای رشد و بلوغ هرچه بیشتر شهر یا استان میزبان و حتی مهمانان آن فراهم کند.
استان قم از دیرباز به دلیل وجود حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه (س) قطب دوم گردشگری مذهبی ایران محسوب می‌شد و سالانه میلیون‌ها نفر از سراسر جهان و همچنین میهن عزیزمان به عشق زیارت بارگاه خواهر امام هشتم حضرت علی بن موسی الرضا (ع) راهی قلب ایران می‌شوند.
طی یکی دو دهه گذشته گردشگری مذهبی در قم به شکلی عمیق با سایر بخش‌های گردشگری مانند گردشگری تاریخی، جغرافیایی و حتی گردشگری سلامت گره خورده است و استان قم مانند همه بخش‌های کشور با وجود مسائل مختلف به خصوص در بخش تأمین منابع مالی و چالش‌های اقتصادی، توانمندی‌های زیادی به همت مسئولان متعهد و سرمایه گذاران دلسوز و مردمی روشن بین و آینده نگر به دست آورده است و این در میزان افزایش حضور و اسکان گردشگران در این استان تبلور یافته است.
در تعطیلات نوروزی سال جاری به همت همه دست اندرکاران و ساکنین استان قم، این استان در بین ۱۰ استان برتر نوروزی قرار گرفت تا وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور طی نامه‌ای از خدمات و اقدامات استاندار و ۲۸ دستگاه عضو ستاد هماهنگی خدمات سفر این استان تقدیر کند که قم را در بین ۱۰ استان کشور در تعداد گردشگران ورودی، برگزاری مراسم شب‌های قدر در نوروزگاه ها، حضور میدانی در نوروزگاه ها و نمایشگاه‌های صنایع دستی و بازدید از اماکن تاریخی، مذهبی و گردشگری قرار دادند و بر اساس آمار اعلام شده در بازه زمانی ۱۵ اسفند ۱۴۰۳ تا ۱۵ فروردین ۱۴۰۴ تعداد بیش از یک میلیون و ۶۰۰ هزار اقامت در قم ثبت شده است.
طی روزهای اخیر و اواسط مردادماه در جلسه کمیسیون سرمایه‌گذاری گردشگری استان قم، چهار طرح شامل دو سفره‌خانه سنتی و دو مجتمع گردشگری به تصویب رسید و معاون گردشگری و سرمایه‌گذاری اداره کل میراث فرهنگی قم در حاشیه این جلسه تاکید کرد که صنعت گردشگری قم دارای ظرفیت‌های بزرگی است و با بهره‌گیری از این ذخایر و اطلاع‌رسانی مؤثر، می‌توان مراکز دیدنی و گردشگری استان را بیشتر به مسافران معرفی کرد که در این مسیر معرفی آثار تاریخی و جاذبه‌های گردشگری در نقاط مختلف استان، نقش مهمی در افزایش ماندگاری مسافران دارد.
حجت‌الاسلام و المسلمین عباسعلی باباگل زاده، سرپرست پیشین میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان قم نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر تاکید کرد: وجود بارگاه ملکوتی حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه (س) و مسجد مقدس جمکران و دیگر اماکن زیارتی و قرار داشتن در شاه راه مواصلاتی ۱۷ استان، قم را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگری مذهبی و زیارتی در ایران معرفی می‌کند و این خود اولویت‌های اصلی میراث فرهنگی را در جهت بهبود زیرساخت‌های گردشگری افزایش می‌دهد و برای نمونه برنامه‌هایی تعریف شده تا با احداث سایت موزه محوطه تاریخی قلی درویش، یکی از کهن‌ترین استقرارگاه‌های بشری در قم با قدمت ۷ هزارساله در راستای معرفی پیشینه تاریخی قم مد نظر باشد و این خود به افزایش اقامت زائران کمک می‌کند.
وی با بیان اینکه در برنامه ریزی‌ها از تجارب افراد موفق و صاحب ایده و دانشگاه‌ها بهره خواهیم برد تا قم را به‌عنوان یک جهان شهر با قابلیت‌های متنوع معرفی کنیم، تصریح کرد: در حوزه صنایع دستی حدود ۷۰ رشته و بیش از هزار و ۴۰۰ کارگاه تولیدی از جمله فرش دستباف، انگشتر، خرمهره سازی، منبت کاری، سنگ تراشی، کاشی کاری، چرم دوزی در این استان وجود دارد که در راستای حمایت از تولید کنندگان و بازار فروش، احداث بازارچه‌های دائمی صنایع دستی در برنامه ریزی ها مد نظر خواهد بود تا هنرمندان بتوانند محصولات خود را بدون واسطه عرضه کنند و گردشگران نیز از این هنرهای اصیل بهره‌مند شوند، همچنین برای برگزاری نمایشگاه‌های صنایع‌دستی داخل استان و دیگر استان‌ها تلاش‌هایی در حال انجام است تا تعاملات مناسبی ایجاد گردد.
به گفته بابا گل زاده افزایش کیفیت خدمات‌رسانی به زائران، توسعه زیرساخت‌های واحدهای اقامتی و رفاهی، جذب سرمایه گذار، برگزاری قم تور و استفاده از ظرفیت راهنمایان گردشگری و توجه ویژه به بخش خصوصی و سرمایه گذاران از دیگر رویکردهای میراث فرهنگی استان است که این رویکرد می‌تواند توسعه گردشگری قم را طی سال‌های آینده مهیا کند و رتبه کنونی این استان را ارتقا بخشد.
جاذبه‌های طبیعی و گردشگری سلامت قم
استان قم علاوه بر ویژگی زیارتی و مذهبی دارای ظرفیت‌های طبیعی متعددی است که مناطقی همچون دریاچه نمک حوض سلطان، گنبد نمکی، دره قاهان، کویرهای اطراف قم، و تالاب زیبای مره، قابلیت طبیعت گردی مناسبی را دارا هستند و باید تلاش شود اقامتگاه‌های بوم گردی و مسیرهای طبیعت گردی و برگزاری تورهای تفریحی افزایش یابد.
همچنین این استان با برخورداری از مراکز درمانی مجهز، پزشکان متخصص و موقعیت جغرافیایی ویژه، ظرفیت بالایی در گردشگری سلامت دارد که با بهره گیری از مزیت‌های موجود و تعامل با دانشگاه علوم پزشکی و بیمارستان‌های تخصصی می‌توان گردشگری سلامت را توسعه داد.
این نوع گردشگری در قم همچنین می‌تواند شامل اقامت در مراکز مجهز، استفاده از خدمات تخصصی پزشکی و زیبایی، و بهره‌مندی از امکانات تفریحی و ورزشی باشد که سایت‌های مانند مرکز گردشگری سلامت الوند و دهکده سلامت صبا شامل این موارد می‌باشند و با تمرکز بر بخش خصوصی و ایجاد مشوق‌هایی می‌توان چنین مراکزی را توسعه داد.
۱۷۰ اثر ثبت شده در استان قم وجود دارد
در حال حاضر بیش از ۱۷۰ اثر کلی ثبت شده در استان قم وجود دارد که این آثار شامل زیارتگاه‌ها و امامزادگان، مساجد، بازارها و تیمچه‌ها، مقبره‌ها و آرامگاه‌ها، حمام‌ها، آب انبارها، کاروانسراها، قلعه‌های تاریخی، تپه‌ها و یخچال‌های طبیعی، مدارس قدیم، خانه‌های تاریخی و خانه موزه‌ها، بادگیرها و پل‌ها می‌شود که قریب به اتفاق آنها تعاریف مناسبی برای جذب گردشگر پیدا کرده‌اند و امکان حضور گردشگران و مهمانان خارج از استان برای بازدید فراهم است.
همچنین امکانات و خدمات گردشگری موجود در قم به نسبت دو دهه گذشته رشد و ارتقای زیادی یافته است و هم اکنون بیش از ۱۴ هزار و ۴۰۰ تخت در مراکز اقامتی رسمی وجود دارد که این مراکز شامل هتل‌ها، مهمانپذیرها و سایر اماکن اقامتی مجاز هستند و به گفته مدیرکل سابق میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان قم بیش از ۸۵ درصد حوزه گردشگری این استان به دست بخش خصوصی است.
مشکلات توسعه گردشگری در قم و راه حل این مشکلات
در کنار همه داشته‌های حوزه گردشگری، توسعه این صنعت در قم با چالش‌هایی نیز مواجه است که مهم‌ترین آنها شامل مشکلات ترافیکی، کمبود زیرساخت‌ها و عدم برنامه ریزی مناسب برای بهره برداری از ظرفیت‌های گردشگری است. ترافیک سنگین به ویژه در ایام و اعیاد مذهبی، یکی از دغدغه‌های اصلی گردشگران و زائران است و مانعی برای توسعه گردشگری به شمار می‌رود که این مهم نیاز به توجه همه دستگاه‌ها به خصوص دستگاه‌های شهری، ترافیکی و جاده‌ای استان دارد.
همچنین با وجود رشد تعداد مراکز خدماتی در بخش گردشگری، اما عدم وجود زیرساخت‌های مناسب مانند هتل‌ها، رستوران‌ها و مراکز تفریحی کافی خود یکی از موانع جدی در جذب گردشگر است که این مهم نیز می‌تواند با ایجاد مشوق‌های مالی، کاهش بوروکراسی و کاغذ بازی اداری برای تأسیس مراکز جدید و حمایت‌های معنوی از سرمایه گذاران برطرف گردد.
از سوی دیگر گاهی دیده می‌شود که فقدان یک استراتژی و برنامه مدون برای استفاده بهینه از ظرفیت‌های گردشگری قم، از جمله ظرفیت‌های تاریخی، فرهنگی، زیارتی و طبیعی، توسعه گردشگری را با مشکل مواجه کرده است که این موضوع با توجه کافی به بخش خصوصی و سرمایه گذاران، جذب و ورود سرمایه، افزایش تخت‌های اقامتی و برطرف کردن مشکل همیشگی اقامتگاه‌های غیرمجاز بهبود می‌یابد.
توسعه نظارت بر بخش‌های مختلف گردشگری و همچنین افزایش حمایت‌های دولتی امر دیگری است که می‌تواند به توسعه زیرساخت‌های گردشگری استان برای ثبات بیشتر این بخش و رسیدن به یک آمار همیشگی و ثابت از جذب گردشگر و میزان اقامت و تاب آوری آنها در قم مؤثر باشد.
چنانچه همه مشکلات برطرف گردد اما بخش تبلیغات همچنان فراموش شده باقی بماند، گردشگری قم به جایگاه حقیقی خود نخواهد رسید که در این مسیر رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی، مسئولان در بخش‌های مختلف و حتی خود مردم قم می‌توانند بسیار تأثیر گذار باشند و با برنامه ریزی و توجهی بیشتر می‌توان از همه ظرفیت‌های تبلیغی فضای حقیقی و مجازی برای نشان دادن سرمایه‌ها و بخش‌های گردشگری این استان بهره برد.