خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها – محدثه نجف زاده: کوچه‌های شهر طوس در اضطراب و دل نگرانی به سر می‌برند و صدای گام‌های مقدس مردی که مهمان این شهر و دیار است به گوش می‌رسد اما این قدم‌ها مانند همیشه نیست، بلکه گام‌هایی است آهسته و شکسته که بیانگر حال ناخوش و شرایط سخت لحظه‌های آخر است.
آسمان خدا یکبار دیگر باری بس عظیم از بغض و دلتنگی را باید به دوش بکشد و سنگینی این غم را با خود ببرد تا صدها سال بعد مردم در سراسر کره خاکی این شب را به یاد داشته باشند و بدانند امام هشتم شیعیان، ابوالحسن حضرت علی بن موسی الرضا (ع) چگونه در کاخ سیاه و مملو از کینه مامون جام زهر را سرکشید و عبا بر سرگذاشت تا اباصلت هروی بفهمد دنیا برایش تمام است.
اما چه شد که مامون با آن همه حیله و خدعه در نهایت مجبور به استفاده از جام زهر شد؟ مگر نه اینکه تمام ملک و املاک جامعه اسلامی در اختیارش بود و مگر نه اینکه قدرت داشت تا از شرق و غرب عالم هر که را بخواهد برای مقابله با علی بن موسی الرضا (ع) به طوس بیاورد؟ پس چه شد که در نهایت چنین جنایتی را رقم زد و خود را در برابر تاریخ خار و ذلیل کرد؟
مامون با قرار دادن امام در جایگاه ولیعهد، سعی در جلب حمایت شیعیان و مشروعیت بخشیدن به حکومت خود داشت، اما این اقدام باعث افزایش محبوبیت امام (ع) و نفوذ گسترده ایشان در میان مردم شد، که این امر، تهدیدی جدی برای موقعیت مامون محسوب گشت. پس او در ابتدا به دنبال تطمیع امام هشتم (ع) و دور کردن ایشان از جایگاه امامت و رهبری معنوی بود، اما چون این سیاست‌ها نتیجه نداد و امام (ع) همچنان به راه خود ادامه می‌دادند، مامون به فکر حذف فیزیکی ایشان افتاد.
مامون همچنین با توجه به نفوذ فزاینده امام رضا (ع) نگران بود که مردم به رهبری ایشان دست به قیام بزنند و خلافت عباسی را سرنگون کنند و از سوی دیگر این دشمنی ریشه‌ای در سابقه خلافت عباسیان و دشمنی‌های دیرینه آنان با اهل بیت (ع) و شیعیان داشت و مامون نیز در امتداد این سیاست‌های خصمانه گام برمی‌داشت و در نهایت او با وجود تمام تلاش‌هایش برای توقف مسیر امام (ع) و علاقه مندی جامعه به ایشان، دست به جنایتی چنان عظیم زد.
حضرت علی بن موسی الرضا (ع) بیش از هر شخص دیگری مامون و دشمنی‌هایش را می‌شناختند و این امام معصوم خوب می‌دانستند برای مقابله با دشمن باید او را خوب شناخت و دست کم نگرفت و شیوه مبارزه امام به مامون بیش از هرچیزی مبارزه حول مسائل شناختی و گفتمانی بود و این نشان دهنده اهمیت دشمن شناسی توسط جامعه است.
این روزها مسلمانان و دلدادگان عترت و طهارت و همچنین آزادگان جهان بیش از هرزمان دیگری در معرض حمله ظالمان قرار دارند و این دشمنی از راه‌های مختلف به خصوص با بهره گیری از انواع ابزار تکنولوژیک و رسانه‌ای پیچیده‌تر و عمیق‌تر از گذشته است و در این مبارزه قطعاً بهره گیری از الگوهای ارزشمند تاریخ اسلام و زندگی ائمه اطهار (ع) می‌تواند خاکریز و قلعه‌ای بلند در مقابل این سیاهی‌ها باشد.
هنگامی‌که امام (ع) را از مدینه به خراسان دعوت کردند ایشان نارضایتی خود از این اقدام را در سراسر مدینه بیان کردند و با رفتارشان این را به همگان فهماندند و هنگام پیشنهاد شدن ولایت عهدی نیز ایشان در قدم اول به شدت مخالفت کردند و زمانیکه با تهدید به قتل همراه شد با شروطی آن را پذیرفتند که این نیز در بین امت اعلام شدتا فضل بن سهل در جمعی بگوید هرگز خلافت را چنین خوار ندیده‌ام که مامون آن را به علی‌بن‌موسی‌الرضا تقدیم می‌کند و او دست رد به سینه مامون می‌زند.
اما در کلیدی ترین تصمیم امام (ع) با قبول ولیعهدی، اقدامی بی نظیر در تاریخ تشیع انجام می‌دهند و از تمام امکانات و ظرفیت‌های دربار مامون برای رساندن پیام دین خدا بهره بردند. از این روی است که مامون دیگر تاب تحمل حضور امام (ع) را نداشت و بدنامی و ظالم بودن خود را برای همیشه با به شهادت رساندن امام ثبت کرد.
قطعاً نحوه مقابله امام هشتم (ع) با خلیفه زمانش که بارها و بارها او را در مجامع فکری، سیاسی و اجتماعی رسوا کرده بود، توانست برای همیشه ثابت کند دشمنی دشمن حتی اگر پشت لبخندها و گفتگوها پنهان شود باز هم دشمنی است و این کینه توزی را باید خوب شناخت و خوب برای جامعه عیان ساخت.
برخلاف تصور عده‌ای امام رضا (ع) نه با مامون کنار آمدند و نه خلافت او را پذیرفتند بلکه ایشان با تعیین شروطی و با هدف روشنگری و حفظ جامعه اسلامی از مدینه به طوس آمدند و مبارزات رو در روی ایشان با مامون عباسی چیزی نیست که تاریخ بتواند آن را کتمام کند و از این جهت جامعه اسلامی و همه آزادگان جهان می‌توانند با وجود همه نقشه‌های دشمنان خدا دشمنان انسانیت جنگ ترکیبی که به راه افتاده است را بشناسند، به دیگران بشناسانند و در مقابلش مقاومت داشته باشند.
پیروی از امام از شروط توحید است
حجت الاسلام احمدرضا یزدانی مقدم در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار کرد: امام رضا (ع) بعد از نوشیدن جام زهر در کاخ مامون و خارج شدن از آن جا نیز فرمودند تا سفره گسترده شود و غلامان و همه نزدیکان بر سر آن سفره حاضر شوند که هدف ایشان از این کار حفظ چنین سنتی بعد از شهادتشان است تا توجه به کارگران خانه همواره وجود داشته باشد.
وی افزود: ایشان زمانی که قصد داشتند غذا میل کنند، منتظر می‌ماندند تا همه اعضای خانه بر سر سفره حاضر شود تا غذا را شروع کنند و حتی اگر مهمانی نیز به خانه می‌آمد باز هم ایشان سفره‌ها را جدا نمی‌کردند، البته گاهی از سوی عده‌ای اعتراض یا پیشنهاد می‌شد که سفره‌ای جدا برای ایشان پهن شود اما ایشان قبول نمی‌کردند لذا می‌توان با این رویه ما نیز با همه طبقات و گروه‌های اجتماعی و با همه انسان‌ها با احترام و عدالت رفتار کنیم.
یزدانی مقدم با بیان اینکه امام رضا (ع) در روایاتی مانند سلسله الذهب که سندیت بسیار قوی هم دارد، فرمودند که من از شروط توحید و شرط ورود به بهشت هستم و درواقع باید توجه داشت صرف گفتن عبارت مقدس ” لا اله الا الله ” برای اعتقاد به توحید کافی نیست و پیروی از امام نیز از دیگر شروط توحید است.
عضو پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به اینکه اگر کسی می‌خواهد که توحید تحقق بخشیده شود، باید از امام تبعیت کند، تصریح کرد: بررسی دقیق حدیث سلسله الذهب باید بادقت خاصی انجام شود تا بتوان نکات بهتری از این حدیث به دست آورد.
شناخت اهل‌بیت (ع) شرط اصلی برای محبت واقعی به آنان است
حجت‌الاسلام والمسلمین سید حسین مؤمنی در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به ضرورت توجه به معارف اهل‌بیت (ع) برای رسیدن به سعادت، تاکید کرد: اخلاص در عمل صالح، عبادت، محبت همراه با معرفت و تسلیم در برابر اوامر اهل‌بیت (ع) چهار رکن اصلی نجات انسان از گمراهی است.
وی با بیان اینکه نخستین شرط سعادت عمل صالح است، اظهار کرد: امام رضا (ع) فرموده‌اند اگر کسی خواهان سعادت است باید عمل صالح داشته باشد و عملی صالح شمرده می‌شود که همراه با اخلاص باشد.
مؤمنی دومین شرط را اهتمام به عبادت دانست و افزود: کسی که اهل نماز و عبادت نباشد، نمی‌تواند اهل سعادت باشد، چرا که مسیر کمال از راه بندگی خداوند می‌گذرد.
وی ادامه داد: محبت اهل‌بیت (ع) سومین راه سعادت است، اما این محبت بدون معرفت به جایگاه و شأن آنان تحقق نمی‌یابد و شناخت اهل‌بیت (ع) شرط اصلی برای محبت واقعی به آنان است.
استاد حوزه علمیه قم با اشاره به چهارمین رکن سعادت بیان کرد: تسلیم محض در برابر اهل‌بیت (ع) آخرین مرحله است و اگر عمل صالح، عبادت، محبت همراه با معرفت و تسلیم در کنار هم قرار گیرند، انسان را از گمراهی نجات خواهند داد.
مؤمنی تاکید کرد: اگر یکی از این ارکان وجود نداشته باشد، محبت به اهل‌بیت (ع) صرفاً در حد ادعا باقی خواهد ماند.
بالاترین ثواب زیارت متعلق به امام حسین (ع) و پس از آن زیارت امام رضا (ع) است
وی همچنین به اهمیت زیارت امامان معصوم (ع) پرداخت و گفت: بالاترین ثواب زیارت متعلق به قبر حضرت اباعبدالله الحسین (ع) و پس از آن زیارت امام رضا (ع) است و به تعبیر ایشان، کسی که امام رضا (ع) را زیارت کند، همانند آن است که خداوند را در عرش زیارت کرده باشد.
مؤمنی افزود: پیامبر اکرم (ص) تنها دوبار تعبیر «پاره تن من» را به کار بردند؛ یکبار درباره حضرت فاطمه زهرا (س) و بار دیگر درباره امام رضا (ع) که نشان‌دهنده جایگاه ویژه آن حضرت و اهمیت زیارت ایشان است.
وی با استناد به روایات خاطرنشان کرد: اگر فردی با غسل زیارت، معرفت به امام، شناخت جایگاه ایشان به‌عنوان امام واجب‌الاطاعه و باور به غریب و شهید بودن آن حضرت به زیارت مشرف شود، دعایش مستجاب خواهد شد.
این استاد حوزه در توضیح مفهوم «غریب» درباره امام رضا (ع) گفت: غربت امام (ع) به معنای بی‌زائر بودن مرقد شریف ایشان نیست، چرا که بارگاه رضوی همواره محل حضور عاشقان اهل‌بیت (ع) است، بلکه غربت آن حضرت در رنجی بود که از زهر دشمنان متحمل شدند؛ زهری که ایشان را همانند مارگزیده‌ای به شدت به خود می‌پیچاند و در نهایت به شهادت رساند.